Gazeteci Necmi İnce ''Vatandaşlar Zincir Marketlerden Şikayetçi'' adlı yazısında iki haftalık süreçte yüzde 30’a varan zam yapan market zincirlerinin sıkı bir denetime tabi tutularak sert şekilde yaptırımlara maruz bırakılması gerekliliğinin altını çizdi. İnce'nin köşe yazısı şu şekilde:
Gıda fiyatları başta olmak üzere artan fiyatlar vatandaşın cebini yakıyor. Enflasyon, faiz derken önceki günlerde bazı zincir marketlerin ağız birliği yaparcasına gerçekleştirdiği fahiş zamlara vatandaş haklı olarak tepki gösterdi.
Zincir marketlerde bir gece ansızın gerçekleştirilen fiyat artışları sosyal medyada infiale sebep oldu.
Özellikle A-101, BİM, ŞOK gibi zincir marketlerde yapılan ve yüzde 30’lara varan zam sonrası vatandaş büyük tepki gösterdi. Çünkü bu marketler daha ucuz oldukları algısını oluşturarak hareket ediyorlardı. Bu politikaya vatandaş güvendi.
Fakat şimdi sektörde birim fiyatlara baktığımızda bu ‘ucuz market’ algısı yapan kurumlarda ürünler daha pahalı bir hal aldı.
Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu!
Vatandaş da sosyal medyada bu marketleri protesto etti, belli günler alışverişin kesilmesi yönünde çalışmalar yaptı ve yaşanan haksızlığı duyulup önüne geçilmesini sağlamak istedi.
Pandemi süreci pek çok sektöre ket vururken gıda sektörü bu dönemde karlılığı en fazla olan sektörler arasında yer aldı. Kısıtlamalara rağmen gününü evde geçirmeye başlayan vatandaşlar daha fazla marketlerden alışveriş yapmak durumunda kaldı.
Dışarıda yemek yiyen kişiler mecburen evde kendileri bir şeyler yapmaya yönlendi. Bu durumda da diğer esnafa gidecek para marketten alışveriş yapıldığı için marketin kasasına girdi.
Hatta geçtiğimiz günlerde bir araya geldiğim (sosyal mesafeye uygun) bir banka müdürü arkadaşım bu konuya temas etti. Ona göre de pandemi öncesi dışarıda öğle yemeğini ya da akşam yemeğini yiyen kişilerin evlerinde yemeklerini yeme mecburiyetinde kalmaları market zincirlerinin işine yaramıştı.
Bu durumu vatandaşın yanında olmak yerine kara çevirmeye çalışan zincir marketler son zam hamlesiyle adeta bardağı taşırdı. Sektördeki denetimsizliği fırsat bilen belli başlı zincir marketler iddialara kendi aralarında bir fiyat karteli oluşturarak bu fiyatları halka dayatıyorlar.
Özellikle şu ekonomik darboğaz içerisindeyken market zincirleri tarafından yapılan fırsatçılığa tahammül edemiyorum. Zaten vatandaş iş bulamıyor, kısa çalışma ödeneği ile geçinmeye çalışıyor. Bu rağmen birtakım fırsatçılar hatta vampirler hala vatandaşın kanını emmeye çalışıyor!
Zaten ev kirası, elektrik doğalgaz derken ay sonunu getiremeyen vatandaşın sırtına bir de bu market zincirleri binmeye çalışıyor.
El-insaf yahu!
İstatistiki verilere baktığımızda yaş sebeze enflasyonu yıllık yüzde 33, gıda enflasyonu yüzde 20, ekmek ve tahıllarda yüzde 20 zam oranı gözüküyor ama uygulamada bu oranlar katlanarak karşımıza çıkıyor.
Geçen yılın zam şampiyonu: YUMURTA!
Geçen sen 15 liraya aldığımız yumurta neredeyse 30 liraya dayanmış vaziyette. Ayçiçek yağı ona keza. Buna rağmen Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Başkanı, Tahir Büyükhelvacıgil geçen gün yaptığı açıklamada bu sene yağ üretim oranın düşmesi sebebiyle fiyatların artacağının sinyalini verdi.
Pes doğrusu!
Asgari ücret alan, kısa çalışma ödeneği ile evini döndürmeye çalışan insanlar bu zamlar kaşısında taş mı yiyecek Allah aşkına!
Ispanağa, kabağa, karnabahara neredeyse yüzde 100 zam geldiği şu ortamda vatandaş ne tarafa dönse borçlu çıkıyor.
Üreticiden 1 liraya alınan ürün markette 7 lira olursa, elbette vatandaş da üretici de bu durumdan mağdur olur.
Zincir marketlerin fırsatçılığına hükümet kesinlikle prim vermemeli. Şunu da unutmayalım ki enflasyon yükselince enerji maaliyeti, taşıma maaliyeti de yükseliyor ve bu durumda kabak yine vatandaşa patlıyor.
Kaybeden vatandaş oluyor!
Hülasa zincir marketler ‘çok ucuz’ sloganıyla vatandaşları kendisine alıştırdı ve sonrasında da böyle büyük bir fırsatçılığa imza attı. Özellikle bu dönemde en yapılmaması gereken şeyi yapan zincir marketler ç.ok yanlış davrandı.
Oysa böyle bir dönemde fedakarlık yapan, kar marjını düşüren market zincirleri toplum gözünde asıl kazançlı olarak karşımıza çıkabilirdi. Zaten bu marketler tonla para kazanıyor.
Reyonu firmalara satarak para kazanıyor, kar ekleyerek para kazanıyor. Ama karın üzerinde de kar eklemeye kalkarsa vatandaşın ve hükümetin buna sert şekilde cevap vermesi gerekir.
Çuvaldızı bu market zincirlerine batırırken iğnenin ucunu da kendimize değdirmemiz gerekiyor. Bu market zincirlerini biz bu hale getirdik.
Mahallemizin emektar bakkalını elimizin tersiyle iterek bu marketlere prim verdik.
Fakat tüm bunlara rağmen başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan önderliğinde kurulan gıda komitesinin sonuca yönelik somut adımlar atması gerekiyor. Tarım ve gıda politikalarında net rakamlar belirlenip ona uygun faaliyetler gerçekleştirilmesi ve üretimin ihtiyaç duyulan boyuta çekilmesi gerekiyor.
Yoksa ne vatandaşın ne de esnafın yüzü güler.